Onder Woorden - Home
Home Intensiveringen Artikelen en reportages Over ons
(School)boeken
Woordenboeken
Contact
Spelling
Overig
Rotsvaste …

Zo zacht als een perzik wordt meestal gezegd van huid en glashard komt vaak voor in combinatie met liegen en ontkennen. Er is geen reden waarom je niet van asperges, garanties of matrassen zou kunnen zeggen dat ze zo zacht zijn als een perzik, of waarom glashard niet gebruikt zou kunnen worden voor de grond van een camping of mislukt gebak. Het kán ook wel, het gebéúrt soms ook wel, maar het doet een beetje onwennig aan. Je verwacht iets anders, namelijk de combinatie die je meestal tegenkomt. In zo’n geval spreken we van een beperking, of – in vaktaal – van een restrictie. Wanneer het versterkende element eigenlijk altijd gebruikt wordt met een en hetzelfde woord, of met een paar soortgelijke woorden, dan geldt er een restrictie. In dit boek wordt die zo mogelijk vermeld.
Het komt nogal eens voor dat er wel een beperking geldt, maar dat die nog heel ruim is. Voor lijkbleek en zo gek als een bos uien geldt bijvoorbeeld de restrictie ‘persoon’. Maar er zijn zo veel woorden waarmee je een persoon kunt aanduiden, dat het nauwelijks opvalt dat er een beperking geldt.

In veel gevallen is de restrictie nogal precies. Als je in een tekst het woord duimendik tegenkomt, is de kans erg groot dat je in dezelfde zin een vorm van het werkwoord liggen tegenkomt en het woord bovenop. Bij messcherp kom je veel vouwen tegen. Bij parelwit horen tanden, bij kakelvers horen eieren en bij rotsvast verwacht je geloof, vertrouwen of overtuiging.

Het gebruiken van een vaste woordcombinatie, in dit geval van een intensivering met een bijbehorend grondwoord, doet vaak nogal clichématig aan. Reisfolderteksten staan er bol van: de oogverblindende schoonheid van hagelwitte stranden, intens genieten van kristalhelder water enz. enz.
Opvallende afwijkingen van het verwachtingspatroon zijn soms signalen van creatief taalgebruik, maar minstens zo vaak gaat het om malapropismen (verhaspelingen). Bepaal zelf tot welke categorie de volgende voorbeelden horen:
Wij leveren geen duimendik, theoretisch rapport op.
Mauritius kent uitgestrekte parelwitte stranden.
... daarom eten de otters elke dag kakelverse haantjes.
Gordelspanner voor rotsvaste bevestiging in auto.



Ontwerp door Bytes Ahead Multimedia