Onder Woorden - Home
Home Intensiveringen Artikelen en reportages Over ons
(School)boeken
Woordenboeken
Contact
Spelling
Overig
Übersuper

Het Nederlands heeft met Lego® gemeen dat je losse stukjes aan elkaar kunt klikken tot een nieuw geheel. Meestal komen zulke losse stukjes ook voor als afzonderlijk woord, maar sommige stukjes bestaan alleen bij de gratie van het woord waaraan ze vastzitten.  Die stukjes noemen we prefixen of voorvoegsels.
We kennen een aantal voorvoegsels met een betekenisversterkende functie, die in beginsel voor een willekeurig betekeniswoord geplakt kunnen worden. Toch blijkt dat de meeste slechts in combinatie met een beperkt aantal woorden ook werkelijk voorkomt. Het voorvoegsel aarts- bijvoorbeeld treffen we aan met beperkt reeksje woorden voor personen met een onaangename eigenschap: huichelaar, luiaard en rivaal. En een soortgelijk rijtje vinden we bij de bijvoeglijke naamwoorden: lelijk, lui, nieuwsgierig. In dikke-Van Dale-taal:  ‘als voorvoegsel in van bn. met een negatieve bet. afgeleide bn. ter versterking van de betekenis van het grondwoord’. In de Grote Van Dale worden ook voorbeelden genoemd als aartsguit en aartsgeweldenaar, maar die komen in normaal Nederlands niet (meer) voor.

Bij het voorvoegsel oer- vinden we in Van Dale een lijstje met bijvoeglijke naamwoorden die prettiger eigenschappen aanduiden, zoals gezond, komisch, gezellig, degelijk en sterk. Vreemd genoeg ontbreken in Van Dale voorbeelden als oerdom, oersaai en oervervelend, die toch een erg hoge frequentie hebben in Nederlandse teksten. Voor de duidelijkheid: het gaat hier uitsluitend om de gevallen waarin het voorvoegsel de functie heeft van betekenisversterking. Woorden als aartsbisschoppelijk, aartsvaderlijk, oermens en oeros blijven dus buiten beschouwing.

Een derde voorbeeld is het voorvoegsel super-, dat we vinden in superabsorberend, superarrogant, supercompact, superleuk, supersnel. Verwarrend is dat dit voorvoegsel ook een heel andere betekenis heeft, die zoiets betekent als ‘het normale te boven gaand’, zoals in supernormale vermogens. Het is duidelijk dat die betekenis niet is bedoeld in een zin als Ik moet ineens denken aan ‘American beauty’. Komt daar niet een supernormaal homo-stelletje in voor?
Recent, en op internet behoorlijk frequent, is het voorvoegsel über-, bijvoorbeeld in übercool (Düsseldorf staat garant voor een übercool weekendje-weg), übergeil (akkefietjes die de media übergeil vind om op te blazen.) en übervet (van dat spel krijg je me niet weggebrand, het is ubervet).



Ontwerp door Bytes Ahead Multimedia